ورود / ثبتنام
اگر بخواهیم تاریخچه فروش تابلوهای نقاشی در ایران را بررسی کنیم باید به گذشته بسیار برگردیم. ایلخانیان تولید هنری را در ایران پایه گذاری کردند به طوری که هنرمندان و نقاشان در کارگاههای حکومتی امکان به دست آوردن مواد و مصالح گران قیمت و بعضاً کمیاب را برای تولید کارهای هنری خود داشتند و در نتیجه می توانستند بدون دغدغه های مالی به خلق نقاشی های فاخر بپردازند. البته ناگفته پیداست که عموم جامعه از این هنرها بهره ای نبرده و صرفاً پادشاه و اطرافیان آن امکان استفاده از این هنر ناب را داشتند. دلیل عمومی نبودن تابلو های نقاشی در بین مردم قیمت بسیار بالای مواد اولیه در آن دوران بود برای مثال برای ساختن رنگ قرمز از ماده ای به نام شنگرف که از معادن دور دست به دست می آمد و بسیار گران نیز بود استفاده می شد یا برای تهیه رنگ زرد از زرنیخ و برای رنگ سبز از خاک نرم مرمر سبز باید استفاده میشد که کمیاب و به دست آوردن آن ها بسیار پر دردسر بود. تابلو ها نیز اغلب بر روی الیاف کتان اعلا کار می‌شدند. از طبیعی است که صرفاً پادشاه ، درباریان و معدود افراد ثروتمند جامعه آن زمان بتوانند تابلو های نقاشی در منزل خود داشته باشند.
نمیتوان تاریخچه فروش تابلوهای نقاشی در ایران را بررسی کرد ولی به نقطه افول هنر نقاشی و بعد از آن شروع درخشش نپرداخت. در دوران شاه طهماسب وضعیت هنرمندان بسیار نابسامان شد چراکه وی با در پیش گرفتن زهد و تقوا از هنر فاصله زیادی گرفت و تقریبا همه هنرمندان را از دربار اخراج کرد بنابراین در این دوره علاوه بر شاعران رقاصان و اهالی موسیقی، کاسبی نقاشان نیز با چالش مواجه شد و و به همین دلیل بسیاری از نقاشان آن دوره به هند، هرات و عثمانی مهاجرت کردند. برخی که در ایران باقی مانده بودند و وضعیت مالی مطلوبی داشتند اقدام به احداث کارگاههای کوچک هنری کردند و این عمل به مرور موجب شروع تجارت آثار هنری در نواحی خراسان و استرآباد شد. در آن دوران تابلوهای هنری توسط تجار به بخارا و هند فرستاده میشد. در نتیجه می توان گفت شروع تجارت آثار هنری در ایران به اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم برمیگردد. البته چند سال قبل تر نیز برخی هنرمندان شیرازی در کارگاههای خانگی خود آثار هنری کوچک و نچندان ظریف را تولید و با قیمت پایین در بازار شیراز به فروش می رساندند. برخی تجار در آن سال ها اقدام به خرید و جمع آوری این آثار در تعداد زیاد کرده و آنها را در آلبوم هایی با لفاف ابریشمی پیچیده و از طریق کمپانی هند شرقی به انگلستان می‌فرستادند.
در دوران افشاریه و زندیه تولید نقاشی های هنری زیاد مورد حمایت نبود و به همین دلیل بسیاری از هنرمندان به سمت هنر هایی همچون قلمدان نگاری، نقاشی قاب آینه، نقاشی جلد کتاب، نقاشی صندوقچه جواهرات و انواع دیگر نقاشی های تزئینی و دکوراتیو روی آوردند. این نوع نقاشی ها در ایران آن زمان به نقاشی زیر لاکی شهرت پیدا کرد.
تاریخچه فروش تابلوهای نقاشی در ایران در اواسط دوره قاجار با تاسیس اولین مدرسه نقاشی در سال ۱۲۷۸ هجری قمری در محل مجمع الصنایع به دست صنیع الملک متحول شد. بعد از آن در مدارس دارالفنون و صنایع مستظرفه نیز به صورت تخصصی به آموزش هنر نقاشی پرداختند در نتیجه هنرمندان بزرگی همچون مزین الدوله و کمال الملک کشف شدند و نقطه عطفی در هنر نقاشی ایرانی پدید آوردند. همزمان با تاسیس این مدارس و گذر از نظام استاد شاگردی که به نوعی موجب انحصارگرایی خاندانی و صنفی نیز شده بود طبیعتاً بازار هنر نیز رونقی صد چندان گرفت. افزایش شمار نقاشان تحصیل کرده در مدارس موجب ظهور مغازه ها و گالری های هنری شد که این امر باعث افزایش سفارش دهندگان طبقه متوسط شهری شد و در نتیجه مکانیزم‌های بازار مدرن هنر در ایران شکل گرفت.
در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ به مرور نقاشان حرفه ای و تحصیل کرده برای فروش آثار هنری خود اقدام به تاسیس مغازه هایی کردند. اغلب مغازه ها در خیابانهای لاله زار و منوچهری تهران تاسیس شدند و بیشترین مشتریان این مغازه ها اعیان و اشراف ثروتمند و غرب گرا بودند که مبالغ قابل توجهی بابت نقاشی های کپی غربی با مضامینی همچون اقوام طبیعت بناها و اسباب و لوازم پرداخت می‌کردند. در دهه چهل میتوان بازار هنر را را به دو بخش تخصصی پسند و عامه پسند تقسیم کرد. در آن سالها اغلب فروشگاه ها نقاشی های واقع گرایانه و طبیعت گرایانه به فروش می رساندند که اغلب خریداران آن ها عامه جامعه بودند. گالری های نقاشی در آن سال ها آثاری مدرن با سبک های جدید ارائه می‌کردند و اغلب بازدیدکنندگان و خریداران آنها هم تحصیلکردگان اروپا رفته بودند. گالری های نقاشی رامی توان یک نقطه از سوی دیگر در بازار هنر ایران دانست چرا که قبلاً هنرمندان در مغازه های شخصی خود اقدام به فروش آثارشان می‌کردند در حالیکه اغلب این گالری دارها نقاش نبودند و به نوعی میتوان آنها را واسطه و دلال آثار هنری نامید. پس در این سالها بود که فروش آثار هنری و به خصوص فروش تابلو نقاشی در ایران به شغلی تخصصی تبدیل شد. در سال ۵۷ و قبل از انقلاب اسلامی حدود ۴۵ گالری نقاشی در شهر تهران فعال بود.
پس از انقلاب علیرغم اینکه بازار نقاشی در جهان بسیار پر رونق و در حال شکوفایی اقتصادی بود شرایط خاص سیاسی و اجتماعی پس از انقلاب و به دنبال آن جنگ تحمیلی خرید و فروش آثار هنری در ایران با رکودی چند ساله مواجه شد اما پس از جنگ و در دهه ۷۰ بار دیگر حضور مردم در گالرهای نقاشی رونق گرفت. هر چند که در ابتدای دهه هفتاد بیشتر نمایشگاه های نقاشی شاهد حضور عامه مردم به منظور بازدید از نمایشگاه بودند و کمتر کسی حاضر به پرداخت وجوه زیاد بابت خرید تابلوهای نقاشی می شد. اما در اواخر این دهه بود که به مرور بازار خرید و فروش تابلو نقاشی نیز رونق گرفت.
در گزارشی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۸۲ منتشر کرد عنوان شده که تقریبن ۱۲۰۰۰ تابلو نقاشی توسط نگارخانه های مختلف به بازار عرضه شده و در کل کشور نیز حدود ۱۵۰۰۰ تابلو در نگارخانه ها و مغازه ها به فروش رسیده است.البته قطعاً این اعداد و ارقام با توجه به تعداد تحصیلکردگان آکادمیک در بخش نقاشی و با مقایسه با جمعیت ایران عددی ناچیز است.
قطعا تاریخچه فروش تابلوهای نقاشی در ایران بسیار گسترده تر است که در این مقاله امکان توضیح تفصیلی آن مهیا نبود ولی مجموعه ی پرشام در آینده سعی خواهد کرد مطالب بیشتری در این خصوص منتشر کند.
